ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΑΙΜΟΔΟΤΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΔΩΡΕΑ ΟΡΓΑΝΩΝ
Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Εθελοντών Αιμοδοτών (ΠΟΣΕΑ) αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες μη κυβερνητικές οργανώσεις, που ασχολούνται στη χώρα μας με τη Δωρεά Οργάνων Σώματος (απαρτίζεται από 106 συλλόγους εθελοντών αιμοδοτών, οι περισσότεροι από τους οποίους ασχολούνται και με τη διάδοση της ιδέας της δωρεάς οργάνων). Λόγω της μακρόχρονης εμπειρίας επί του θέματος και με αφορμή το προτεινόμενο νομοσχέδιο από το Υπουργείο Υγείας, θα θέλαμε πραγματικά να συμβάλλουμε στο δημόσιο διάλογο που έχει πυροδοτηθεί. Επειδή βέβαια έχουν γραφτεί και ακουστεί πολλά το τελευταίο διάστημα, επιτείνοντας την ανησυχία των πολιτών, θα θέλαμε να δώσουμε ορισμένα εισαγωγικά στοιχεία για την κατανόηση του προβλήματος.
Αναμφισβήτητα, οι μεταμοσχεύσεις αποτελούν μια διεθνώς αναγνωρισμένη θεραπευτική μέθοδο που έχει βοηθήσει να επιβιώσουν ή να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους, χιλιάδες άνθρωποι έως σήμερα. Η έλλειψη μοσχευμάτων αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο και έχουν προταθεί κατά καιρούς διάφορες λύσεις και πρακτικές για την αντιμετώπισή του. Οπωσδήποτε, η εύρεση μοσχευμάτων συνδέεται άμεσα με την προσφορά από τους δότες, είτε εν ζωή (για τους νεφρούς) είτε μεταθάνατον (για όργανα όπως οι νεφροί, το ήπαρ, η καρδιά, οι πνεύμονες και ιστούς όπως οι κερατοειδείς). Ωστόσο, η αλυσίδα από τη δωρεά ως τη μεταμόσχευση, είναι ένα σύστημα που εξαρτάται από πολλούς αλληλοεπηρεαζόμενους παράγοντες: την αξιοποίηση δυνητικών δοτών, τις σχετικές υγειονομικές και οργανοδιοικητικές δομές, το νομοθετικό πλαίσιο, την αποδοχή από τους πολίτες κ.α. Είναι ευνόητο ότι κάθε προτεινόμενη παρέμβαση, πρέπει να βασίζεται τόσο στα διεθνή επιστημονικά δεδομένα όσο και στην κοινωνική πραγματικότητα κάθε χώρας, την κουλτούρα κάθε λαού και φυσικά το επίπεδο του συστήματος υγείας που έχει.
Η κατάσταση στη χώρα μας
Στην Ελλάδα ως γνωστόν είμαστε από τους τελευταίους στην Ευρώπη στη δωρεά οργάνων από θανόντες δότες δηλ. εγκεφαλικά νεκρούς στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας. Αν και υπάρχει η περιρρέουσα αντίληψη ότι αυτό οφείλεται στην έλλειψη ευαισθητοποίησης του κόσμου, τα στατιστικά δείχνουν ότι το πραγματικό πρόβλημα βρίσκεται στο ότι δεν αναγνωρίζονται και δεν αξιοποιούνται οι δυνητικοί δότες στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας. Φταίει η έλλειψη υποδομής; η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού (συντονιστών μεταμόσχευσης); Πάντως η δωρεά οργάνων, ιδιαίτερα στις μεγάλες εντατικές, παραμένει πάρεργο, στα ποσοστά δωρεάς ανάμεσα στις μονάδες παρατηρείται μεγάλη ανομοιογένεια ενώ ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων συνεχίζει να λειτουργεί με 3 -αντί 23 που προβλέπεται- μόνιμους υπαλλήλους. Είναι ξεκάθαρο πλέον και ακούστηκε και από την πλειονότητα όσων συμμετείχαν στην πρόσφατη διαβούλευση που διοργάνωσε το Υπουργείο Υγείας για το καινούριο προσχέδιο νόμου, πως το πρόβλημα εντοπίζεται σε αυτό το επίπεδο.
Εξάλλου, οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: Τα 2/3 των οικογενειών δέχονται να προχωρήσουν σε δωρεά οργάνων, ποσοστό που δεν απέχει πολύ από το μέσο ευρωπαϊκό επίπεδο. Η άρνηση των συγγενών δεν αποτελεί την αιτία του μεταμοσχευτικού μας προβλήματος. Όπως δείχνει και μια σχετική έρευνα από το Ευρωβαρόμετρο του 2010, όσοι πολίτες δε θα δώριζαν όργανα, αναφέρουν ως κύριο λόγο την έλλειψη εμπιστοσύνης στο μεταμοσχευτικό μας σύστημα!
Όσο δε αφορά το ευρύτερο κοινό, εθελοντικοί σύλλογοι σε όλη την Ελλάδα, σε συνεργασία με τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων, έχουν όλα αυτά τα χρόνια καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια και ο κόσμος σταδιακά έχει αρχίσει να αποδέχεται την ιδέα της δωρεάς οργάνων. Παρά, λοιπόν, τη χαμηλή μας θέση στις μεταμοσχεύσεις, η δωρεά οργάνων σώματος αντιμετωπίζεται ως αλτρουιστική προσφορά και ένδειξη γνήσιου εθελοντισμού και ελεύθερης βούλησης: όποιος επιθυμεί, εγγράφεται στο μητρώο του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων, λαμβάνει μια συμβολική κάρτα δωρητή οργάνων και από κεi και πέρα σε περίπτωση εγκεφαλικού θανάτου, οι εντατικολόγοι συζητούν με την οικογένεια, ζητούν συναίνεση από τους συγγενείς και προχωρούν στη δωρεά. Πρέπει επίσης να τονιστεί ότι στη χώρα μας δεν έχει παρατηρηθεί κανένα κρούσμα εμπορίας οργάνων μέχρι σήμερα και αυτό εν πολλοίς οφείλεται στην αυστηρή μας νομοθεσία που επιτρέπει τη δωρεά οργάνων (νεφρού) από ζώντα δότη, μόνο σε στενό συγγενή (έως δευτέρου βαθμού).
Η κατεύθυνση επομένως που πρέπει να στραφούμε αν θέλουμε να επιλύσουμε το πρόβλημα των μεταμοσχεύσεων είναι η αξιοποίηση των δυνητικών δοτών μέσα στις εντατικές, με όποιους τρόπους μπορεί να γίνει αυτό (εξειδικευμένο προσωπικό για την προσέγγιση των συγγενών, σχετικά πρωτόκολλα κ.α) Και επειδή πολύς λόγος γίνεται για το ισπανικό μοντέλο, αυτό ακριβώς έγινε στην Ισπανία: σε συνδυασμό με ενημερωτική καμπάνια, επάνδρωσαν τις εντατικές με συντονιστές μεταμοσχεύσεων οι οποίοι ασχολούνταν με όσους δεν είχαν δηλώσει αρνητικά στη δωρεά οργάνων, ενημερώνοντας τους συγγενείς, ζητώντας την έγγραφη συγκατάθεση τους και υποστηρίζοντας τους ψυχολογικά για να ανταπεξέλθουν στο πένθος και τη διαδικασία της δωρεάς του αγαπημένου τους.
Σχετικά με το προτεινόμενο νομοσχέδιο.
Η ΕΕ πρόσφατα εξέδωσε οδηγίες για την ασφάλεια και την ποιότητα των μεταμοσχεύσεων και την προστασία τους από το εμπόριο οργάνων. Το νομοσχέδιο που προτείνει το Υπουργείο Υγείας ενσωματώνει τις συστάσεις αυτές και μέχρι εδώ δεν υπάρχει κανένα θέμα. Το πρόβλημα ξεκινά στο σημείο που -χωρίς να υπάρχει καμία τέτοια οδηγία-προτείνονται δύο βασικές αλλαγές στο σύστημα μας:
Α. Όσον αφορά τις μεταμοσχεύσεις από θανόντες
Το Υπουργείο Υγείας προτείνει ένα πρωτοφανές σύστημα σύμφωνα με το οποίο όλοι θεωρούμαστε δωρητές αν δεν το δηλώσουμε και σε περίπτωση εγκεφαλικού μας θανάτου, δεν απαιτείται συναίνεση από τους συγγενείς μας για την αφαίρεση οργάνων! Είναι σαφές δηλαδή ότι αυτό δεν είναι το σύστημα εικαζόμενης συναίνεσης μάλλον θα το χαρακτηρίζαμε «καταναγκαστικής» συναίνεσης!
Καταρχάς δεν μπορεί να σταθεί ηθικά και δεοντολογικά, ειδικά στην πατρίδα μας που ευτυχώς ακόμη η συγγενική σχέση είναι τόσο δυνατή και ιδιαίτερα σε μια στιγμή που κάποιος αγαπημένος μας φεύγει από τη ζωή σε μια εντατική, συνήθως από ένα τροχαίο.
Ποιος συγγενής δε θα τρομάξει εάν του ανακοινωθεί απλά η αφαίρεση οργάνων από τον αγαπημένο του; (εκτός βέβαια εάν δεν θα ανακοινώνεται καν..).
Ποιος εντατικολόγος θα προχωρήσει στη δωρεά χωρίς να είναι σίγουρος ότι οι συγγενείς δε διαφωνούν;
Ποιος μπορεί να δεχθεί ότι η προφορική εντολή ενός επιτρόπου μπορεί να είναι αρκετή για να αφαιρεθούν τα όργανα ενός παιδιού χωρίς γονική επιμέλεια;
Φυσικά πρέπει να βγάλουμε και σχετική ταξιδιωτική οδηγία! (διότι αν κάποιος ξένος βρεθεί εγκεφαλικά νεκρός σύμφωνα με τον προτεινόμενο νόμο, θα του αφαιρούμε όργανα χωρίς να χρειάζεται να συμφωνήσουν οι συγγενείς του)!
Ποιος θα κάνει τους πολίτες να νιώσουν ασφαλείς σε αυτό το σύστημα που ούτως η αλλιώς ήδη δεν εμπιστεύονται;
Και φυσικά αυτή η δύσκολα αντιστρέψιμη ανασφάλεια θα οδηγήσει σε μεγάλα ποσοστά άρνησης και σε περαιτέρω μείωση των μεταμοσχεύσεων.
Β. Όσον αφορά τις ζώσες μεταμοσχεύσεις.
Οι νεφροπαθείς αποτελούν τη μεγαλύτερη ομάδα ανθρώπων που περιμένουν μόσχευμα (σήμερα περίπου 1000 άτομα στη χώρα μας στη λίστα αναμονής) και όλοι κατανοούμε τις δυσκολίες και την ταλαιπωρία τους στην αιμοκάθαρση. Η επιστήμη δίνει τη δυνατότητα να μεταμοσχευτεί νεφρός, προερχόμενος από δότη εν ζωή. Σημειώνουμε ότι η Ελλάδα είναι η πρώτη στην Ευρώπη στις μεταμοσχεύσεις νεφρών από ζώντες δότες, γιατί κυρίως μητέρες δίνουν το πολύτιμο μόσχευμα στο παιδί τους.
Ίσως ανάμεσα μας να υπάρχουν λίγοι άνθρωποι που θα χάριζαν τον ένα τους νεφρό σε οποιονδήποτε. Σίγουρα όμως είναι πολύ περισσότεροι εκείνοι που θα ζητούσαν κάποιο αντάλλαγμα-δε ζούμε σε κοινωνία αγγέλων-. Αν λοιπόν όπως το νομοσχέδιο προτείνει, διευρυνθεί τόσο πολύ η δυνατότητα αυτή, και συγκεκριμένα μέχρι συγγένεια τετάρτου βαθμού ή μεταξύ ανθρώπων που συνδέονται με ένα απλό σύμφωνο συμβίωσης-ούτε σύνταξη δεν παίρνει κανείς χωρίς κανένα χρονικό περιορισμό- ή το πιο παράλογο μεταξύ ανθρώπων συναισθηματικά συνδεόμενων- πως θα ελέγξει το δικαστήριο το συναίσθημα ή τον αλτρουισμό τους;- τότε ένα είναι σίγουρο: οδηγούμαστε σε εμπόριο οργάνων με μαθηματική ακρίβεια. Ας μη γελιόμαστε: Σε τόσο δύσκολες οικονομικές συγκυρίες πολλοί δε θα διστάσουν να πουλήσουν το νεφρό τους. Έτσι όπως συμβαίνει στις υποαναπτυκτες χώρες όπως το Πακιστάν και την Ινδία.
Τι νόμος λοιπόν είναι αυτός που θα επιτρέπει τη θυματοποίηση ασθενέστερων οικονομικά ατόμων και τη διευκόλυνση πλουσιότερων ασθενών να βρουν μόσχευμα; Όσο για τη δυνατότητα να δώσει κανείς νεφρό σε κάποιον για να προταθεί ο δικός του συγγενής στη λίστα αναμονής είναι ωμός εκβιασμός και διάκριση απέναντι σε άλλες κατηγορίες πασχόντων!
Τελικά μιλάμε για όργανα ανθρώπων ή για ανταλλακτικά; Ας εξαντλήσουμε όλα τα περιθώρια να αναπτύξουμε τις μεταμοσχεύσεις από ανθρώπους που φεύγουν από τη ζωή, για να παίρνουμε αδιακρίτως νεφρούς και από τους ζώντες, βάζοντας σε όποιο κίνδυνο τη σωματική τους ακεραιότητα!
Και μέσα σε όλα αυτά, η πρόταση νόμου δίνει πολύ μικρές ποινές για εμπορία οργάνων ή χρηματισμό των γιατρών καθώς και δυνατότητα ιδιωτικών επενδύσεων!
Όσο δε για το θέμα των ιδιωτικών τραπεζών αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων (βλαστοκυττάρων) μάλλον δεν πρόλαβε το Υπουργείο Υγείας να το σκεφτεί. Εξάλλου όπως δήλωσε ο κ. Λοβέρδος η συγκεκριμένη πρόταση γράφτηκε σε 15 ημέρες! Προς τι τέτοια βιασύνη; Προς τι τόσο εσπευσμένες κινήσεις για ένα τόσο σοβαρό ζήτημα;
Πραγματικά αναρωτιέται κανείς αν το Υπουργείο Υγείας θα μελετήσει τα δεδομένα που υπάρχουν και τα οποία τονίστηκαν στη διαβούλευση από τη συντριπτική πλειονότητα αρμόδιων φορέων και προσωπικοτήτων που γνωρίζουν το θέμα αλλά και από τους εκπροσώπους πασχόντων και εθελοντών!
Ας μείνουμε λοιπόν στην πλήρη εφαρμογή του ισχύοντος νόμου (και συγκεκριμένα την επάνδρωση εντατικών με συντονιστές μεταμοσχεύσεων), με εναρμόνιση των ευρωπαικών οδηγιών και αυστηρότερες ποινές για τα φαινόμενα εμπορίας και χρηματισμού, ενισχύοντας παράλληλα την ενημέρωση του κόσμου και τον εθελοντισμό. Η προσπάθεια αύξησης των μεταμοσχεύσεων χρειάζεται εμπεριστατωμένες θέσεις και δυστυχώς δεν είδαμε κάτι τέτοιο από το Υπουργείο Υγείας. Πρόχειρα νομοθετήματα, συμφεροντολογικές λογικές προς συγκεκριμένες μεταμοσχευτικές ομάδες ή κατηγορίες πασχόντων και σκεπτικό ΔΝΤ δεν αρμόζουν στο θέμα.
Δεν έχουμε δικαίωμα να στερούμε από τους πάσχοντες το δώρο αυτό ζωής. Δεν μπορούμε να μείνουμε αδιάφοροι σε αυτά τα μέτρα που θα πάνε σε πρακτικό επίπεδο τα πράγματα προς το χειρότερο για όλους - κανείς δεν προβλέπει ότι στο μέλλον δε θα χρειαστεί ο ίδιος μεταμόσχευση-και σε θεωρητικό επίπεδο για την ίδια την ιδέα της δωρεάς οργάνων. Μια ιδέα για την οποία εμείς ως εθελοντές αγωνιζόμαστε κάθε στιγμή και νιώθουμε πως πρέπει να παραμείνει μια βαθιά εσωτερική επιλογή, υψηλής ηθικής ποιότητας και ύστατη πράξη ανθρωπισμού. ΑΛΛΙΩΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ «ΔΩΡΕΑ» ΟΡΓΑΝΩΝ….
Για το Διοικητικό Συμβούλιο της Π.Ο.Σ.Ε.Α.
Ο Πρόεδρος Ο Γενικός Γραμματέας
Χρήστος Εμ. Πρωτόπαπας Στυλιανός Αθ. Νικόπουλος
Θεωρήθηκε για την ακρίβεια
Γεωργία Κ. Γεωργίου
